Wat te doen bij legionella?

De uitgroei van legionellabacteriën in een watersysteem dat waternevel (aerosolen) produceert (bijvoorbeeld douches, bubbelbaden, etc.), kan grote risico’s opleveren. Het kan ertoe leiden dat mensen besmet raken en legionellose krijgen. Dit is een ernstige vorm van longontsteking die fatale gevolgen kan hebben voor de patiënt. Ook kan het financiële en juridische gevolgen hebben voor de eigenaar van de installatie. Laat u legionella-analyses uitvoeren als onderdeel van uw legionellabeheersplan? En wordt daarbij (ondanks uw inspanningen) onverhoopt legionella geconstateerd? Dan is het belangrijk om te weten wat u moet doen. In dit artikel zetten we de belangrijkste te nemen maatregelen voor u op een rij.

De noodzakelijke maatregelen bij een legionellanormoverschrijding zijn afhankelijk van de specifieke omstandigheden, waaronder:

1. De ernst van de situatie, ingeschat op basis van de aangetoonde hoeveelheid en het type legionellabacteriën;

2. De watersoort: drinkwater, zwembadwater of proceswater;

3. Het type locatie waar de legionellanormoverschrijding is geconstateerd.

In dit artikel behandelen we deze punten en geven we een aantal praktische tips. Bij twijfel is het echter altijd aan te bevelen even contact met ons op te nemen voor telefonisch overleg of voor begeleiding door een van onze adviseurs.

Hoeveelheid en type legionellabacteriën

Van de legionellabacterie zijn inmiddels circa 50 verschillende soorten bekend. ‘Legionella pneumophila‘ is hiervan wel de bekendste. Alle andere legionellasoorten worden in het algemeen samengevat onder de verzamelnaam ‘Legionella non-pneumophila’.

Het vastgestelde type legionella en de hoeveelheid staan beide beschreven op het vrijgegeven analysecertificaat van het laboratorium. De hoeveelheid aan gedetecteerde legionellabacteriën wordt uitgedrukt in kolonievormende eenheden per liter (kve/L). Om het acute gevaar te kunnen beoordelen, is het naast de mate van de normoverschrijding ook noodzakelijk om te weten welke soort is aangetroffen (zie Tabel 1). Iedere soort levert namelijk een ander risico op. Daarom wordt door het laboratorium na een positief analyseresultaat een zogenaamde serotypering uitgevoerd. Ook deze uitslag vindt u terug op uw certificaat.

Drinkwater

Voor drinkwater geldt als norm voor het aantal legionellabacteriën: <100 kve/L. Bij een overschrijding van deze norm adviseren we om onderstaande stappen en tips zo snel mogelijk op te volgen:

• Een normoverschrijding van meer dan 1.000 kve/L dient u zo snel mogelijk te melden aan de Inspectie Leefomgeving en Transport (IL&T). Deze meldingsplicht geldt alleen voor prioritaire locaties. Bedraagt de normoverschrijding 1.000 kve/L of minder? Dan hoeft u dat niet te melden bij IL&T, maar u moet evengoed wel dezelfde maatregelen nemen om de besmetting weg te nemen.
• Om de tappunten waarop een normoverschrijding is geconstateerd in gebruik te houden, kunnen membraanfilterproducten (bijvoorbeeld een legionellaveilige douchekop) gemonteerd worden. Hiermee is het acute gevaar geneutraliseerd en kan een doordacht actieplan worden gemaakt. Deze membraanfilterproducten zijn in diverse uitvoeringen op voorraad bij C-mark. Zie hiervoor: ‘legionellaveilige douchekoppen’. Uiteraard is het voorkomen van verneveling door bijvoorbeeld verwijdering van de douchekop of het volledig afsluiten of niet gebruiken van het betreffende tappunt ook een mogelijkheid.
• Houd er altijd rekening mee dat ook andere tappunten die middels de leidingwaterinstallatie in contact staan met het punt waarop de legionellanormoverschrijding is geconstateerd besmet kunnen zijn. Het betreft dan tappunten die gevoed worden vanuit dezelfde aanvoerleiding.
• Bepaal welke correctieve maatregel uitgevoerd moet worden om de legionella uit uw installatie te verwijderen. Een simpele spoelactie kan soms al voldoende zijn. In andere gevallen kan het nodig zijn een desinfectie uit te voeren en/of een technische aanpassing aan de installatie te doen. Uiteraard kunnen wij u daarin adviseren of de actie zelfs geheel van u overnemen. Voor de volledigheid hebben we onderstaand (zie Tabel 2) nog even de standtijden voor een thermische desinfectie voor u opgenomen.
• Circa twee dagen (48 uur) na de uitgevoerde correctieve maatregel dient het effect hiervan beoordeeld te worden door middel van een herbemonstering. Zijn er tijdelijk legionellaveilige douchekoppen gemonteerd? Dan moet u deze tijdens de monstername tijdelijk verwijderen. U wilt immers het effect van de uitgevoerde correctieve maatregel controleren.
• Als het analyseresultaat van de herbemonstering aantoont dat er geen legionella meer aanwezig is, mag u het tappunt weer in bedrijf nemen. Eventueel tijdelijk geplaatste membraanfilterproducten mogen dan weer worden vervangen door het oorspronkelijke garnituur. Let hierbij wel op dat de terug te plaatsen douchekop en slang eveneens gedesinfecteerd zijn.
• Bij terugkerende normoverschrijdingen is het aan te raden om aanvullend brononderzoek uit te laten voeren naar de oorzaak. Neem hiervoor contact op met onze afdeling Customer Service.
• Tot slot willen we u eraan herinneren dat u alle acties die u onderneemt na de geconstateerde legionellanormoverschrijding dient te documenteren in uw logboek. Bij controle door de toezichthouder kan hiernaar worden gevraagd.

Indien u zelf een thermische desinfectie van de koud- en/of warmwaterinstallatie wilt uitvoeren, dan moet minimaal de volgende standtijd worden gehanteerd:

Bij de uitvoer van een correctieve maatregel is altijd begeleiding van een expert van C-mark mogelijk. Kijk voor meer informatie op onze website bij 'reinigingen' over de ondersteuning die C-mark u kan bieden bij thermische en chemische desinfectie.

Zwembadwater

Ook voor zwembadwater ligt de norm voor het aantal legionellabacteriën op <100 kve/L. Uiteraard geldt ook hier dat u het risico voor de gebruiker zo snel mogelijk wilt elimineren. Bij een normoverschrijding van legionellabacteriën in zwembadwater adviseren we u daarom onderstaande stappen en tips op te volgen:

• Bij een normoverschrijding van 100 kve/L en hoger heeft u een meldingsplicht aan de wettelijke toezichthouder, in dit geval aan de provincie waarin uw zwem- of badinrichting zich bevindt. Mocht u niet direct over de juiste gegevens beschikken, dan kan onze afdeling Customer Service u daar uiteraard bij ondersteunen.
• Bij een geconstateerde normoverschrijding dient de aerosolvormer direct te worden uitgezet en afgesloten. Het risicopunt mag, zolang er sprake is van een legionellanormoverschrijding, niet worden gebruikt.
• Zijn er meerdere aerosolvormende punten (bijvoorbeeld whirlpools of speelelementen) aangesloten op dezelfde waterbehandelingsinstallatie? Dan adviseren we om deze op dezelfde manier te behandelen als het besmette tappunt. Raadpleeg hiervoor uw beheersplan. Neem bij twijfel contact op met uw adviseur.
• Zorg dat het betreffende deel van de installatie wordt gedesinfecteerd. Uw waterexpert kan u hierbij adviseren en begeleiden.
• Circa twee dagen (48 uur) na de maatregel moet de situatie opnieuw beoordeeld worden door middel van een herbemonstering.
• Als bij de herbemonstering geen legionellanormoverschrijding meer wordt aangetoond, dan kunt u het aerosolvormende speelelement weer in bedrijf nemen.
• Bij terugkerende normoverschrijdingen is het aan te raden om aanvullend brononderzoek uit te laten voeren naar de oorzaak. U kunt hiervoor contact opnemen met onze afdeling Customer Service.
• Alle maatregelen die u neemt na de geconstateerde legionellanormoverschrijding, dient u ook te documenteren.

Proceswater

In tegenstelling tot drink- en zwemwater is het vaststellen van de juiste opvolging van een normoverschrijding bij proceswater iets gecompliceerder. Zo is er geen sprake van 1 norm, maar wordt per situatie gekeken naar het risicoprofiel van de installatie en de hoeveelheid aangetroffen legionellabacteriën.

Proceswater komt voor in systemen zoals koeltorens, luchtbevochtigers, gaswassers, autowasstraten en andere vernevelende systemen.

Voor het uitvoeren van legionellapreventie bij natte koeltorens zijn sinds 2010 eisen opgenomen in het onder deze wet vallende Activiteitenbesluit (§ 3.2.5. Artikel 3.16a en b; kapstokbepalingen) en de Activiteitenregeling (§ 3.2.5. Artikel 3.16a; inhoudelijk voorschrift). De Activiteitenregeling schrijft maatregelen voor waaraan de eigenaren van natte koeltorens tenminste moeten voldoen. Zo moet er een risicoanalyse worden uitgevoerd, een legionellabeheersplan met maatregelen worden opgesteld en een logboek met uitgevoerde activiteiten voor legionellapreventie worden bijgehouden.

Afhankelijk van de categorie waarin een koeltoren is ingedeeld volgens de Activiteitenregeling, worden verschillende risiconiveaus onderscheiden met de daarbij behorende maatregelen die genomen moeten worden bij een normoverschrijding. In onderstaande tabel geven we de vier gedefinieerde risiconiveaus weer.

In uw beheersplan staat beschreven tot welke risico-categorie uw systeem behoort. Mocht u geen beheersplan hebben of vragen hebben over de inhoud, dan kunnen onze experts u uiteraard ondersteunen.

Als de risico-categorie van het systeem bekend is, worden de te nemen maatregelen bepaald door de hoeveelheid aangetroffen legionellabacteriën. Voor systemen uit categorie 1, 2 en 3 gelden onderstaande richtlijnen:

De te nemen maatregelen bij aangetroffen legionellabacteriën in systemen uit categorie 4:

*⁾ Via de volgende link vindt u de dichtstbijzijnde Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD): http://www.ggd.nl.

De te nemen maatregelen bij aangetroffen legionellabacteriën in luchtbevochtigers, (nood)oog- en decontaminatiedouchesystemen:

Genoemde maatregelen zijn slechts een grove werkwijze. In de verplicht op te stellen Risico-inventarisatie en bijbehorend Beheersplan (RI-BHP) wordt voor de betreffende locatie en installatie een specifiek plan opgesteld. C-mark kan deze zaken uiteraard voor u verzorgen.

Tot slot: geen paniek, wel actie!

Legionellabacteriën komen voor in bijna alle natuurlijke waterbronnen en dus ook in het water dat u krijgt aangeleverd van uw drinkwaterbedrijf. De aanwezigheid van de legionellabacterie is dus geen reden voor paniek. Bepaalde omstandigheden kunnen echter de nagroei van legionellabacteriën bevorderen, wat tot risico’s kan leiden. Adequate maatregelen zijn dus nodig, zodat de gezondheid en veiligheid van de gebruiker wordt beschermd. En dat gaat niet alleen op bij een legionellanormoverschrijding zoals we in dit artikel hebben behandeld, maar vooral ook tijdens het dagelijks beheer. Het doel van periodiek legionellaonderzoek is ten slotte niet om vast te stellen of er op het moment van monstername gezondheidsrisico’s zijn. Het gaat vooral om het toetsen of het uitgevoerde (legionella)beheer effectief is tegen de ingeschatte risico’s en of de installatie naar behoren functioneert.

Daarom raden wij iedereen aan om de kwaliteitscirkel rond te maken door niet alleen de (eenmalige) correctieve maatregelen te nemen, maar ook het bestaande beheersplan te herzien en/of zo nodig installaties aan te passen. Dit betekent op zoek gaan naar de bron van de overschrijding en vaststellen of het beheer hierop aangepast dient te worden. Nog veel te vaak zien we dat besmettingen elk half jaar terugkomen zonder dat hier structurele maatregelen op worden genomen. Naast een verhoogd risico, leidt dit ook tot onnodig hoge kosten. 

Meer weten?

Zit u nu met een (terugkerende) legionellanormoverschrijding? Neem dan contact op met een van onze legionella-experts door op de blauwe contactbutton te klikken of bel met één van onze medewerkers via tel. 088-831 05 00.

<terug

Naar online nieuwsbrief: C-mark|Waternieuws 6 in webbrowser