Hoe voorkom ik legionella bij warm weer en sluitingsperiodes?

Voert u het legionellabeheer uit? Dan weet u misschien dat bijzondere omstandigheden een andere aanpak vragen. Zo wijkt het ‘normale legionellabeheer’ af bij warm weer en ook wanneer een locatie is gesloten of leeg staat. Al is het tijdelijk. Dat geldt voor iedere locatie, groot of klein. Bij een ziekenhuis(afdeling), maar juist ook bij een mini-camping of bed & breakfast. Daarom in dit artikel: tips voor legionellapreventie, ook bij tropische temperaturen en (zomer)sluiting.

'Normaal' legionellabeheer: praktische handvaten

Niet iedereen houdt zich fulltime bezig met legionellapreventie. Daarom starten we met een korte uitleg en praktische tips bij legionellapreventie onder ‘normale’ omstandigheden. Hoe werkt dat (ook alweer)? In Nederland zijn de eigenaren en beheerders van zogenaamde prioritaire leidingwaterinstallaties verplicht om een legionellabeheersplan op te stellen en legionellabeheer uit te voeren en vast te leggen. Het gaat dan om onder andere hotels, zorginstellingen, campings, bed & breakfasts en jachthavens. De belangrijkste taken uit het legionellabeheer zijn het spoelen van ongebruikte tappunten en het meten van de temperatuur van het koude en warme water.

Spoelen van ongebruikte tappunten

Het spoelen van ongebruikte tappunten moet bij normale omstandigheden wekelijks plaatsvinden. Hierbij moet de gehele leidinginhoud ververst worden. Spoelen is een preventieve maatregel: u voorkomt hiermee dat legionellabacteriën gaan groeien en zich gaan hechten aan de leidingwand.

Spoeltijden

Tip: om erachter te komen hoe lang u moet spoelen, kunt u de temperatuur meten terwijl u aan het spoelen bent. Als de temperatuur constant is geworden, mag u aannemen dat de leidinginhoud is ververst. Het water in een aftakking van de hoofdleiding zal door de omgevingstemperatuur immers warmer zijn dan het water uit de hoofdleiding zelf. Voor de zekerheid kunt u het water nog 10 seconden extra laten doorstromen voordat u stopt met spoelen. Het is dus in veel gevallen niet nodig om minutenlang te spoelen!

Temperatuurmetingen

Temperatuurmetingen dienen aanvankelijk wekelijks uitgevoerd te worden. Dit kunt u later afbouwen, als er lange tijd voorspelbare waarden uit de meting komen die voldoen aan de eisen. Als er bijzondere omstandigheden zijn, is dat aanleiding om de temperatuurmetingen weer op te voeren. Uw legionellabeheersplan beschrijft het protocol.

Voor de (wekelijkse) metingen geldt: de temperatuur van het koude water moet onder 25°C blijven, de temperatuur van het warme water boven 60°C. Tussen deze waarden gelegen temperaturen moeten worden vermeden, onder andere vanwege het risico op groei van legionellabacteriën. Met name tussen 25°C en 45°C kan zeer snelle vermenigvuldiging van legionellabacteriën plaatsvinden (zie figuur 1). Het is van belang dat u door middel van periodieke metingen op de hoogte blijft van de heersende temperaturen in de leidingwaterinstallatie, zowel van het koude als het warme water.

Afwijkingen

Stel: het warme water blijkt bij de meting lager dan 60°C te zijn. In dat geval is een tweede meting noodzakelijk op een andere dag of op een ander moment van de dag. Wellicht kwam het door een eerdere gebruikspiek van warm water, bijvoorbeeld omdat er veel is gedoucht in de ochtend. De tweede meting geeft belangrijke informatie. Is de temperatuur bij een tweede meting ook onder de 60°C? Dat kan te wijten zijn aan een technische oorzaak of programmering van de boiler of het circulatiesysteem. Ook de koudwatermeting kan uitkomen op een temperatuur boven 25°C. Ook dan is het zaak om direct in actie te komen en te achterhalen: is het incidenteel of structureel? Structureel kan een CV-leiding langs uw koudwaterleiding de boosdoener zijn. Maar het kan eveneens liggen aan externe factoren, waar u technisch niets aan kunt doen. Bijvoorbeeld: tropische temperaturen.

Legionellabeheer in warme periodes

In warme periodes in de zomer kan de temperatuur van het aangeleverde drinkwater bij de watermeter hoger zijn dan gemiddeld. Bovendien warmt het gebouw en daarmee leidingschachten, verlaagde plafonds en koven op. Hierdoor kan het gebeuren dat het drinkwater in de leidingen ook opwarmt tot boven 25°C, of dat warm water van uittapleidingen na gebruik niet kan afkoelen tot beneden 25°C. In deze omstandigheden kunnen legionellabacteriën en biofilm in de leidingen zich snel ontwikkelen.

Dagelijks spoelen

Om groei van legionellabacteriën tegen te gaan, is het sterk aan te raden om in periodes dat het drinkwater opwarmt tot boven 25°C dagelijks te spoelen. Op deze wijze koppelt u de uitkomsten van de temperatuurmetingen (temperatuur water boven 25°C) aan directe preventieve maatregelen. Dit is een belangrijk doel van het legionellabeheersplan. Dagelijks spoelen hoeft natuurlijk niet als de betreffende tappunten op die dag in gebruik zijn. Bij het spoelen moet de gehele leidinginhoud worden ververst.

Extra monstername

Normaal gesproken is legionellamonstername halfjaarlijks verplicht. U kunt overwegen om bij continue temperatuurafwijkingen de frequentie van de monstername op te schroeven. Zo blijft u op de hoogte van de waterkwaliteit en de effectiviteit van uw inspanningen.

Spoelen tappunten in sluitingsperiodes

Niet alleen warm weer brengt risico’s met zich mee. In periodes dat het bedrijf is gesloten, door bijvoorbeeld vakantie, dienen de drinkwatertappunten toch wekelijks gespoeld te worden. Bij langdurige stilstand bestaat immers een reële kans op groei van legionellabacteriën en biofilmvorming in de leidingen. Met name in combinatie met tropische temperaturen.

Leeglaten

Bij langdurige stilstand is het aan te raden naar alternatieven te zoeken. De drinkwaterinstallatie kan bijvoorbeeld afgesloten worden, waarbij de leidingen worden leeggelaten. Het is wel van belang na de sluitingsperiode de leidingwaterinstallatie goed door te spoelen met koud en warm water en kort daarna het water op aanwezigheid van legionella te laten controleren.

Maatregelen

Heeft u op locatie toch langere tijd stilstand in de waterinstallatie gehad? Dan is de richtlijn: de drinkwatertappunten goed doorspoelen en middels bemonstering aantonen dat de waterkwaliteit op orde is. In extremere gevallen kan thermische desinfectie in de leidingen noodzakelijk zijn. Zeker bij de koudwaterleiding vraagt dat om speciale maatregelen. Toch is het altijd mogelijk dat er in een hoekje of bochtje nog legionellabacteriën achterblijven in de drinkwaterinstallatie, ondanks desinfectiemaatregelen. Daarom raden we langdurige stilstand zeker af. Blijven spoelen of leeglaten van de leidingen dus!

Meer weten?

Heeft uw gebouw langere tijd leeg gestaan? Dan is specifiek advies noodzakelijk. Neem in dat geval contact op met een van onze adviseurs. Ook voor vragen over intensiever spoelen of extra monstername bent u bij ons aan het juiste adres. Klik voor contact met de adviseurs van C-mark Op 'Contact met C-mark' of bel met één van onze medewerkers via 088- 831 05 00.