Hoe staat het met de waterkwaliteit van uw drinkwaterreservoir?

In Nederland zijn de drinkwaterbedrijven tot aan het leveringspunt verantwoordelijk voor de kwaliteit en de waterdruk van ons drinkwater. Na het leveringspunt – vaak is dat de watermeter – is de eigenaar van de waterinstallatie hiervoor zelf verantwoordelijk. Bij sommige waterinstallaties is de eigenaar verplicht een drinkwaterreservoir te installeren, bijvoorbeeld in een ziekenhuis. Maar het toepassen van een dergelijke drinkwateronderbreking of -voorraad kan ook een weloverwogen keuze zijn, zoals in een hotel. De eigenaar of beheerder van een drinkwaterreservoir is wettelijk verplicht de kwaliteit van het water te waarborgen. William Massen, adviseur bij C-mark, legt uit hoe het zit en geeft gerichte tips.

“Drinkwaterbedrijven produceren drinkwater uit oppervlaktewater, geïnfiltreerd water of grondwater. Nadat ze het water hebben gezuiverd, slaan ze dit ‘reine’ water op in zogeheten reinwaterkelders. Van daaruit pompt het drinkwaterbedrijf het water via het hoofdleidingnet en de aansluitingen naar de afnemers”, vertelt Massen, adviseur bij C-mark. “Tot het leveringspunt is het drinkwaterbedrijf verantwoordelijk voor de waterkwaliteit en de leveringsdruk. Er zijn wettelijk vastgestelde kwaliteitseisen waar dat water aan moet voldoen. Het drinkwaterbedrijf moet zowel de kwaliteit van hun watervoorraden als de kwaliteit van het water in het openbare waterleidingnet periodiek controleren. Als water ná het leveringspunt wordt opgeslagen in een drinkwaterreservoir, is de eigenaar of beheerder van dat waterreservoir verantwoordelijk voor de kwaliteit en de druk van het water.” Het water dat uit het drinkwaterreservoir wordt geleverd aan de drinkwaterinstallatie wordt door een drukverhogingsinstallatie (pompinstallatie) op de gewenste druk gebracht. De waterinhoud van drinkwaterreservoirs is met name afhankelijk van de functie en kan per installatie variëren van enkele honderden tot duizenden liters.

Verplichte onderbreking 

Drinkwaterreservoirs treft u onder andere aan bij ziekenhuizen, zorginstellingen, hotels, campings en overheidsgebouwen. In sommige gevallen is de toepassing van een onderbreking door middel van een waterreservoir verplicht. Massen: “Het drinkwaterbedrijf deelt de afnemers die op hun drinkwaterleidingnet zijn aangesloten – woningen, woongebouwen, bedrijven, zorginstellingen, et cetera – in in bepaalde gevarenklassen. Neem bijvoorbeeld een ziekenhuis. Het drinkwaterbedrijf wil voorkomen dat water dat mogelijk is besmet door een bacterie of een virus rechtstreeks in contact komt met het water in het hoofdleidingnet. In dat geval is een onderbreking tussen het leveringspunt van het drinkwaterbedrijf en de waterinstallatie in het ziekenhuis verplicht, en wordt een drinkwaterreservoir geïnstalleerd. Zo’n reservoir is in feite een grote bak waar via een open eind aan de bovenkant water wordt bijgevuld. Het water in het reservoir kan nooit in contact komen met het leveringspunt en het hoofdleidingnet van het drinkwaterbedrijf. Dit principe noemen we ook wel een atmosferische onderbreking.”

Klein waterbedrijfje

Er zijn ook gevallen waarin het drinkwaterbedrijf de watervoorziening niet tot aan de gebouwen op bijvoorbeeld een terrein aanlegt. Een drinkwaterreservoir is dan een oplossing. Massen legt uit: “Neem een defensieterrein met verschillende legeringsgebouwen. Of een zorginstelling met meerdere onderkomens op een terrein. Dat zijn over het algemeen grote terreinen, vaak met één eigenaar en één huisnummer. Die krijgen van het drinkwaterbedrijf maar één leveringspunt. Soms is de reden hiervoor dat het drinkwaterbedrijf niet kan ingrijpen bij problemen, omdat het terrein niet openbaar is, of minder toegankelijk. Maar het kan ook zo zijn dat het drinkwaterbedrijf gewoon geen risico’s wil lopen bij de aanleg van leidingen op eigen terreinen.” In die gevallen kan de eigenaar van het terrein na het leveringspunt zelf een waterreservoir met drukverhogingsinstallatie en terreinleidingen installeren waarop alle gebouwen zijn aangesloten. De terreineigenaar beheert dan als het ware een eigen klein drinkwaterbedrijfje.

Opvang piekverbruik

Er zijn ook andere redenen om te kiezen voor de installatie van een drinkwaterreservoir. Bijvoorbeeld om relatief kortstondig piekverbruik op te vangen waarin het drinkwaterbedrijf niet kan voorzien. “Denk aan busladingen hotelgasten die op hetzelfde moment bij een hotel aankomen en allemaal op vrijwel hetzelfde moment willen douchen”, licht Massen toe. “Het hotel kan natuurlijk vragen of het drinkwaterbedrijf een grotere aansluiting wil aanleggen. Maar soms is de aanleg daarvan niet mogelijk, of het drinkwaterbedrijf brengt hiervoor hoge kosten in rekening. Dan kan het hotel ervoor kiezen om zelf een drinkwaterreservoir te installeren.” Via een relatief kleine aansluiting levert het drinkwaterbedrijf water aan het hotel om het reservoir te vullen. Het reservoir voorziet de hotelgasten van water bij piekverbruik. Een automatische vulinrichting – met atmosferische onderbreking – brengt het water in het reservoir weer op niveau.

Uitvoeringen en opstellingsruimte

Drinkwaterreservoirs kunnen in de kelder of op de begane grond van een gebouw zijn geplaatst maar ook buiten een gebouw in een terrein zijn opgenomen. De inpandige reservoirs zijn vaak gemaakt van roestvaststaal, kunststof of beton. De reservoirs die in een terrein zijn opgenomen, zijn over het algemeen grote, betonnen prefab-reservoirs waarvan de binnenkant van een coating is voorzien. Deze reservoirs worden vaak deels ingegraven en zijn meestal bedekt met gras. De uitvoering, de toegepaste coating en het materiaal waarvan het reservoir is gemaakt, zijn van invloed op de drinkwaterkwaliteit. De opstellingsruimte waarin het reservoir is geplaatst, speelt hierin ook een rol.

Waterwerkbladen

De eigenaar van een drinkwaterinstallatie is verantwoordelijk voor de drinkwaterkwaliteit die uit de aangesloten tappunten komt. Drinkwaterreservoirs die zijn opgenomen in een drinkwaterinstallatie kunnen van invloed zijn op deze drinkwaterkwaliteit en moeten daarom aan bepaalde voorschriften voldoen. Die voorschriften hebben onder andere betrekking op het materiaal waarvan het reservoir is gemaakt en de coating aan de binnenzijde. Maar er zijn ook voorschriften voor de watertoevoer, overloop en overstort, wateronttrekking uit het reservoir en inspectie- en reinigingsmogelijkheden. Al deze voorschriften staan beschreven in zogeheten Waterwerkbladen: een nadere uitwerking van de algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties (NEN 1006). Voor reservoirs met een inhoud kleiner dan 1.000 liter zijn er andere voorschriften. Er zijn in Nederland verschillende producenten en leveranciers die drinkwaterreservoirs kunnen bouwen die voldoen aan de gestelde uitvoeringsvoorschriften.

Uw drinkwaterinstallatie op orde

Afhankelijk van de gevarenklasse waarin een aangesloten drinkwaterinstallatie valt, controleert een inspecteur van het drinkwaterbedrijf de installatie met een bepaalde regelmaat. Voor ziekenhuizen is dat bijvoorbeeld jaarlijks. Overigens moeten álle eigenaren en/of beheerders van drinkwaterinstallaties waarin een drinkwaterreservoir is opgenomen, aan het drinkwaterbedrijf kunnen aantonen dat de wettelijk voorgeschreven jaarlijkse inspectie en controle van het drinkwaterreservoir zijn uitgevoerd. Wij hebben voor u op een rijtje gezet waar u allemaal aan moet denken, inclusief praktische tips.

Beluchtings- en ontluchtingsvoorziening

Om te voorkomen dat het drinkwaterreservoir vacuüm trekt wanneer het waterpeil daalt, en bij watervulling de lucht eruit kan, moet het reservoir een beluchtings- en ontluchtingsvoorziening hebben. Massen: “We hebben wel eens meegemaakt dat er na een controle van water uit een drinkwaterreservoir een E-coli- (poepbacterie) overschrijding naar voren kwam. Na onderzoek en inwendige inspectie van het reservoir bleek de oorzaak een koolmeesje te zijn. Het beestje wilde de beluchtingsopening inspecteren, misschien om te bekijken of hij er kon nestelen of omdat hij op zoek was naar voedsel maar hij kon er niet meer uit. Dit is een van de redenen waarom de beluchtings- en ontluchtingsvoorziening van een fijnmazig gaas (dat ook insecten weert) of filter voorzien moet zijn. Deze moeten jaarlijks worden gecontroleerd en zo nodig worden vervangen.”

Overloop met waterslot

Een drinkwaterreservoir moet een zogeheten overloop hebben om overtollig water af te voeren wanneer de vulinrichting niet goed functioneert, en om de onderbreking te borgen. Een overloopvoorziening die onvoldoende is beschermd, biedt allerlei soorten ongedierte vrijelijk toegang tot het drinkwaterreservoir, met alle gevolgen van dien. Ter bescherming wordt vaak een gaas of een zelfsluitende scharnierklep geplaatst in de overloop. Een overloopvoorziening kan ook met een waterslot zijn uitgevoerd. Het waterslot moet uiteraard met water zijn gevuld. Aanbevolen wordt om het water in het waterslot minimaal twee keer per maand aan te vullen. Vaak kan dit door een eenvoudige technische uitvoering worden geautomatiseerd. Tip van Massen: “Vergeet niet te controleren of het gaas in de overloop intact is en of de scharnierklep goed werkt. Als de overloop uitkomt op het riool, dan moet deze afvoer ook onderbroken zijn, zodat er bij afvoerproblemen in het riool geen rioolwater terugstroomt en in het drinkwaterreservoir terechtkomt.”

Mangat

Drinkwaterreservoirs met meer dan 1.000 liter water moeten zijn voorzien van een inspectie- of mangat. Zo’n opening is bedoeld om het reservoir te kunnen inspecteren en, als dat nodig is, het reservoir te reinigen of de coating te repareren. Maar het openen van het mangat brengt ook risico’s met zich mee. Massen licht toe: “Stel dat een technische man net een toilet heeft ontstopt en vervolgens het reservoir gaat inspecteren. Of dat er bij inspectie – bij reservoirs die zijn opgenomen in het terrein – graspollen, insecten of ander (on)gedierte door het geopende mangat naar binnen vallen. In dat soort gevallen kan het verstandiger zijn om het mangat niet te openen. Als de uitkomsten van het laboratoriumonderzoek in orde zijn en er geen andere reden is om het drinkwaterreservoir aan de binnenkant te inspecteren, kun je je afvragen waarom je het mangat zou openen. Wil de eigenaar van een drinkwaterreservoir de coating van het reservoir laten controleren of het reservoir laten inspecteren op scheuren? Dan kan hij daarvoor het best een gespecialiseerd bedrijf inschakelen.”

Coating, lichtinval en temperatuur

Overschrijdingen van bacterie-groepen kunnen onder andere worden veroorzaakt door een loslatende of gescheurde coating van het reservoir. Daarnaast kan er door lichtinval algengroei ontstaan in een drinkwaterreservoir dat is uitgevoerd in doorzichtig kunststofmateriaal. Ook de omgevingstemperatuur in de opstellingsruimte kan van invloed zijn op de uitgroei van bacteriën. “Het is niet aan te bevelen om een drinkwaterreservoir achter een glazen pui of in een warme ruimte op te stellen, zoals een cv-ruimte. Door de zon of door warmteafgifte van de cv-installatie kan de temperatuur in de opstellingsruimte stijgen waardoor het reservoir opwarmt. Dan kan het gebeuren dat bij oplopende temperaturen tot gemiddeld 20 °C of hoger, de lage en toegestane concentraties bacteriën die in het drinkwater aanwezig zijn, uitgroeien naar te hoge en niet toegestane hoeveelheden. Dat wil je niet in een drinkwatervoorziening”, aldus Massen. 

Niveauregeling en niveaumeting

De niveauschakelingen die regelen bij welk waterniveau de vulklep opent en sluit, moeten jaarlijks worden gecontroleerd. Vaak zijn de wat oudere drinkwaterreservoirs nog voorzien van een transparante niveaubuis, ook wel peilglas genoemd, die de waterstand in het reservoir aangeeft. Het water in deze buis pendelt tussen het maximale en minimale niveau in het drinkwaterreservoir. Dit water wordt in feite nooit ververst en vormt daarmee een bron die de waterkwaliteit in het reservoir kan beïnvloeden. Ons advies is dan ook: laat de peilbuis regelmatig leeglopen. Dat wordt nog wel eens vergeten. Massen: “Wij adviseren doorgaans om peilglazen met daaraan gekoppelde en vaak verouderde sensoren die het niveau regelen, te vervangen door modernere systemen.” 

Bemonsteren

Het is verplicht om het drinkwater uit het reservoir tenminste eenmaal per jaar te laten bemonsteren en te onderzoeken op koloniegetal 22 °C, coli 37, E-coli en aeromonas. De uitkomsten van dit onderzoek laten de bacteriologische betrouwbaarheid van het water zien en of er sprake is van goede doorstroming. Massen: “Wij raden aan om dit vaker te doen, vooral als een drinkwaterreservoir een deel van het jaar geheel of gedeeltelijk buiten bedrijf is. Neem bijvoorbeeld een camping. In de zomermaanden is die drukbezet en stroomt het water flink door. In de winter wordt er maar heel weinig water afgenomen. Water in het drinkwaterreservoir heeft dan misschien geen maximale houdbaarheidsdatum meegekregen, maar een lange verblijftijd in het reservoir komt de versheid van het drinkwater niet ten goede.”

Sommige campings maken in de wintermaanden geen gebruik van het drinkwaterreservoir. Via een omloop – een leiding om het reservoir – gebruiken ze water dat het drinkwaterbedrijf rechtstreeks levert. Dat brengt weer nieuwe risico’s met zich mee. Massen: “Het advies is om dan voor de start van het kampeerseizoen het drinkwaterreservoir te reinigen en daarna te vullen en te bemonsteren. Denk ook aan het verversen van het water in de omloop wanneer die na het seizoen, in de winter, in gebruik wordt genomen. Dit leidingdeel was immers bij gebruik van het drinkwaterreservoir gedurende het kampeerseizoen afgesloten.”

Legionellapreventie

Wanneer het drinkwaterreservoir deel uitmaakt van een installatie in een prioritair gebouw, dan moet het reservoir worden opgenomen in de risicoanalyse en is het onderdeel van het legionellabeheer. Hierbij geldt dat het drinkwaterreservoir minimaal eenmaal per jaar op legionella moet worden gecontroleerd, door monstername en analyse. Massen: “Wij adviseren om hiervoor dezelfde onderzoeksfrequentie aan te houden als voor de rest van de installatie: twee keer per jaar.”

C-mark voor controle en advies

U wilt betrouwbaar water leveren vanuit uw drinkwaterreservoir. C-mark kan u hierbij helpen. Bijvoorbeeld bij het opstellen van een onderhouds- en beheerplan voor uw drinkwaterinstallatie. De experts van C-mark helpen u graag op weg. Interesse? Neem contact op met een van onze adviseurs via tel.nr. 088- 831 05 00 of via c-mark@eurofins.com. U kunt ook op contact klikken.