Met hygiënecontrole aantoonbaar voldoen aan wet- en regelgeving

Geplaatst op dinsdag 14 januari 2020

Heeft u ook gedacht aan de hygiëne van uw spelmaterialen? Een zwembad is bij uitstek een plaats waar bacteriën, schimmels en virussen kunnen groeien. Dat komt door de hoge luchtvochtigheid, warmte en aanwezigheid van voedingsstoffen. Bovendien hebben badgasten er huidcontact met materialen, wat de kans op verspreiding van deze micro-organismen vergroot. In het zwembad lopen we op onze blote voeten op de vloer en we nemen plaats op zit- en ligvlakken in onze zwemkleding. Dé reden waarom u dagelijks maatregelen neemt aan de hand van een schoonmaakplan. Is desinfectie van spelmaterialen er ook in opgenomen? Van flexibeams tot vlot of stormbaan: ook daar klauteren kinderen op, waarbij zij met de huid contact maken met het materiaal. Bovendien rouleren de spelmaterialen regelmatig tussen verschillende zwembaden, wat de grip op desinfectie moeilijker maakt. In dit artikel leest u meer over de geldende hygiëne-eisen bij de schoonmaak van allerlei materialen in uw accommodatie en adviseert expert Ger Hulshof over de te nemen maatregelen.

Spelmaterialen: hygiënisch?

“Sommige kinderen zetten zelfs hun tanden in de spelmaterialen”, vertelt Ger Hulshof. “In de bufferkelder van een zwembad zien we geregeld losse stukken kunststof voorbijdrijven.” De spelmaterialen hebben het dus behoorlijk te verduren, al drijvende in het water. “Laten zich bovenin het water nu net de meeste bacteriën bevinden, precies op de plek waar de spelmaterialen drijven. Uit een onderzoek dat het RIVM al in 2012 deed naar speel- en spelmaterialen, blijkt bijvoorbeeld dat de mogelijk ziekteverwekkende bacterie Pseudomonas aeruginosa er geregeld op wordt aangetroffen. Bij het klimmen en klauteren kan het spelmateriaal schuren aan de huid, en juist dan kunnen schimmels, bacteriën en virussen voor problemen zorgen, zoals huiduitslag, (water)wratten of infecties. Niet alleen bij drukte in het zwembad, als de badbelasting toeneemt, maar juist ook als het rustig is in het zwembad. Dan heeft een kind een drijfmat helemaal voor zichzelf en kan hij of zij er heel lang gebruik van maken. Poreuze materialen waarvan flexibeams zijn gemaakt, zijn bovendien moeilijk te reinigen. Kortom: reden om de schoonmaak van spelmaterialen eens onder de loep te nemen.”

Schoonmaak-eisen uit de wet- en regelgeving

Het schoonmaken van vloeren, zit- en lig-oppervlakken en spelmaterialen doet u niet alleen omdat u het belangrijk vindt om de hygiëne van uw gasten te waarborgen: het is ook wettelijk verplicht. De geldende wet- en regelgeving stelt eisen aan het reinigings- en desinfectieplan, aan materialen en aan de uitvoering van de schoonmaakwerkzaamheden. Welke eisen gelden er ook alweer precies?

• Het reinigings- en desinfectieplan moet de nodige reinigings- en desinfectiemaatregelen tot in detail beschrijven en dit plan moet als werkinstructie beschikbaar zijn. Het plan moet rekening houden met de specifieke faciliteiten en behoeften van uw accommodatie, en met de drukte of bezetting en het soort badgasten dat u ontvangt. Hulshof: “Of er een groep komt zwemmen van het kinderdagverblijf of juist een groep volwassen maakt verschil voor de beheers- en schoonmaakmaatregelen die u moet nemen”. Een modelschoonmaakplan is te vinden op zwembadkeur.nl of in bijlage 3 van de Handleiding zwemgelegenheden ‘Duik er eens in’ van InfoMil. Het Bhvbz bevat ook een voorbeeld van de schoonmaakfrequentie bij een gering en hoog aantal bezoekers.
• Artikel 19 uit het Bhvbz stelt dat in een zwembad materialen moeten worden gebruikt, die makkelijk zijn te reinigen – als die voorwerpen met baders of met zwem- of badwater in aanraking kunnen komen. Hulshof: “Flexibeams zijn bijvoorbeeld gemaakt van poreus materiaal, dat niet eenvoudig is te reinigen. Het voldoet daarmee niet aan deze eis en het vraagt dus extra aandacht om de hygiëne te waarborgen“.
• Artikel 17 lid 2 uit het Bhvbz gaat over de uitvoering van de schoonmaakwerkzaamheden en eist dat de ruimten (toiletten, douche-, kleed-, garderobe- en wachtruimten) regelmatig worden gereinigd en gedesinfecteerd. Hulshof: “Desondanks is er geen onderzoek verplicht naar het effect van de schoonmaak- en desinfectiemaatregelen. We voeren wel regelmatig analyses uit op monsters voor klanten, genomen direct na een schoonmaakactie van bijvoorbeeld een extern bedrijf. Het Keurmerk Veilig & Schoon van Stichting Zwembadkeur stelt wél extra eisen, namelijk aan de controle van de hygiëne van het vloeroppervlak. Overdekte zwembaden met het Keurmerk Veilig & Schoon zijn verplicht het reinigings- of desinfectieplan te evalueren door de hygiëne van het vloeroppervlak tweejaarlijks op tenminste drie locaties te laten controleren door een erkend laboratorium. De locaties: één plaats in de kleedzaal (blote-voetengedeelte); één plaats in de doucheruimte en één plaats in de zwemzaal (perron van een bassin). Breder dan het vloeroppervlak is er dus geen controle.”

De zwembadwetgeving die naar verwachting in 2021 in werking treedt, is opgenomen in de Omgevingswet. Ook daarin blijven hygiëne en desinfectie belangrijke thema’s. In het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), dat daar onderdeel van uitmaakt, meldt artikel 15.5 in de vorm van een specifieke zorgplicht dat zwembadhouders die ‘redelijkerwijs kunnen vermoeden dat die activiteit nadelig kan zijn voor veiligheid en gezondheid van de gebruikers, verplicht zijn de risico’s te beheersen voor ruimten die met blote voeten worden betreden en de bijbehorende voorzieningen’. Daar zouden we ook spelmaterialen en ligstoelen onder kunnen scharen. In de nota van toelichting van artikel 15.5 staan ‘Good housekeeping-maatregelen’ als: het onderhouden van filters, het schoonmaken van het badwaterbassin, waaronder de ruimten waar met blote voeten wordt gelopen en bijbehorende voorzieningen zoals douches en kleedruimten. Hulshof: “Ik zou zeker adviseren de vloer minimaal elke dag direct na sluitingstijd te reinigen en te desinfecteren. Bij verontreinigde oppervlakken met bijvoorbeeld bloed is directe reiniging en desinfectie essentieel.”

Hygiëne- en desinfectiemaatregelen

Welke maatregelen kunt u opnemen in een reinigings- en desinfectieplan? We behandelen algemene schoonmaakadviezen voor vloeren en grote oppervlakten én specifieke adviezen voor spelmaterialen. 

Spelmaterialen schoonhouden en desinfecteren

Omdat het schoonmaken van spelmaterialen nog niet vaak is behandeld, trappen we daarmee af. Hulshof: “Dagelijks reinigen met een ‘alkalische reiniger’, drogen en droog opbergen. Dat is belangrijk. Het klinkt logisch, maar het is zeer doeltreffend. Al het vocht moet er zo snel mogelijk af om schimmelvorming en bacteriegroei te voorkomen. Zwembadhouders die spelmaterialen delen in een poule, kunnen overwegen om gezamenlijk afspraken te maken over de schoonmaak en desinfectie. Het is prettig als u erop kunt rekenen dat u de spelmaterialen altijd schoon ontvangt. We adviseren spelmaterialen steekproefsgewijs halfjaarlijks te laten analyseren op micro-organismen. We kiezen dan vaker voor monstername met ‘swabs’, om ook naden en nauwe kieren te kunnen controleren. De mate van vervuiling biedt een indicatie of het verstandig is om de frequentie op te schroeven of juist te verminderen. Is het resultaat beheersbaar en onder controle? Dan doen de schoonmaak- en desinfectiewerkzaamheden hun werk en is frequente controle minder belangrijk.”

Schoonmaaktips

Hulshof: “Goed reinigen en desinfecteren vraagt tijd. Inwerktijd voor het schoonmaakmiddel én tijd om alles zorgvuldig schoon te maken. Het is ook aan te bevelen om oppervlakken die u alleen reinigt en niet desinfecteert zoveel mogelijk droog te houden, om de verdere nagroei van micro-organismen te minimaliseren. Hoeveel tijd de schoonmaak vraagt, hangt af van hoe vuil het oppervlak is en van de zwembadbelasting. Bij een groot aantal bezoekers, is het belangrijk om tussentijds extra te reinigen en te desinfecteren. De veegtechniek is daarbij het meest doeltreffend, ook bij zwaar vervuilde of zwaarbelaste oppervlakken. Desinfectie via de sproei- of spuittechniek is alleen toegestaan op moeilijk bereikbare plaatsen, om te voorkomen dat schadelijke aërosolen van de reinigings- en desinfectiemiddelen worden ingeademd. De reinigings- en desinfectiemiddelen mogen de oppervlakken en materialen bovendien niet beschadigen, maar moeten tegelijkertijd hygiënisch doeltreffend zijn om virussen, bacteriën en schimmels te doden. De keuze van een geschikt reinigingsmiddel verdient daarom de aandacht.”

Reinigingsmiddelen

Voor het reinigen van keramische materialen in natte ruimtes, kunt u filmvormende stoffen zoals zeep beter vermijden om het risico op uitglijden in het natte gebied te minimaliseren. Hulshof: “De pH van de reinigingsmiddelen is voor de gebruiker van belang. De pH geeft informatie of het reinigingsmiddel alkalisch, neutraal of zuur is. Natte gebieden waar mensen met blote voeten lopen, moeten afwisselend zuur of alkalisch worden gereinigd om daarmee kalkaanslag, huidvetten, schimmels of residuen van producten voor persoonlijke verzorging te kunnen verwijderen.”

Voorbeelden van diverse typen reinigingsmiddelen:

1. Alkalische reiniger
   Alkalische reinigingsmiddelen lossen lichaamsvetten, cosmetica, vetranden en voetschilfers op. Sterk alkalisch reinigingsmiddelen (pH-waarde > 10,5) mogen niet worden gebruikt voor de dagelijkse onderhoudsreiniging, alleen voor een basisreiniging. Een langere inwerktijd kan de oppervlakken aantasten. Zwakke alkalische reinigingsmiddelen (pH-waarde 8,0 - 10,5) zijn veilig in binnenbaden te gebruiken. Zowel op vloeren, als op spelmaterialen.
2. Neutrale reiniger
   Neutrale reinigingsmiddelen (pH-waarde 6,0 - 8,0) hebben een laag vetoplossend vermogen en zijn geschikt voor het reinigen van droge ruimtes.
3. Zure reiniger
   Zwak zure reinigingsmiddelen (pH-waarde 3,0 - 6,0) verwijderen kalk, urinesteen en andere minerale afzettingen. Bij een langere inwerktijd tasten deze middelen cementvoegen, keramische materialen en verchroomde materialen aan. Voordat deze middelen worden gebruikt, moeten de oppervlakken voldoende worden bevochtigd met water. Sterk zure reinigingsmiddelen (pH-waarde <3,0) mogen alleen worden gebruikt bij zeer sterke vervuiling.

Hygiënisch schone reinigingsmaterialen

Niet alleen de reinigingsmiddelen zijn belangrijk, ook de juiste reinigingsmaterialen zijn essentieel. Hulshof: “Om herbesmetting door reinigingsmaterialen te voorkomen of te minimaliseren, is het absoluut noodzakelijk ze na afloop te reinigen en te desinfecteren! Schoonmaakdoeken moeten na elk gebruik op ten minste 60 °C worden gewassen en snel gedroogd. De reinigingsapparaten zoals schrobzuigmachines moeten grondig worden gespoeld en gedesinfecteerd. Het is verder aan te bevelen om schoonmaakgereedschap in kleur te labelen. Om materialen die u gebruikt voor de toiletpot, urinoirs en tegels in het direct aangrenzende gebied te scheiden van het andere sanitair. Ook gebruik van reinigingsmaterialen voor andere apparatuur en meubels kan het beste gescheiden worden van materiaal voor gebruik in de keuken.”

Veiligheid voorop

“Misschien ten overvloede, maar toch belangrijk om te noemen: veiligheid is belangrijk als het aankomt op het gebruik van schoonmaakmiddelen en andere chemicaliën. Zo is het van belang dat de schoonmaak-oplossingen en het vuile water niet in het zwembadwater terecht komen. Beschermende kleding is onmisbaar bij het gebruik van sterk alkalische en zure reinigingsmiddelen en voor agressieve desinfectiemiddelen. En ga altijd af op de dosering en instructies van de fabrikant”, besluit Hulshof. Het desinfecteren van oppervlakken is alleen toegestaan met desinfectiemiddelen (biociden) die een toelatingsnummer hebben van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb). De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) en de Inspectie Leefomgeving en Transport controleren daarop. In de Toelatingen databank vindt u een overzicht van toegestane middelen.

Tot slot

Heeft u naar aanleiding van dit artikel nog vragen over reiniging en desinfectie? Of wilt u de hygiëne van vloeren, spelmaterialen of schoonmaakactiviteiten laten controleren?  Klik dan op de blauwe contactbutton, vul uw gegevens in en wij nemen zo spoedig mogelijk contact met u op.