Onze ondersteuning bij jouw actieplan

Bij C-mark begrijpen we hoe uitdagend het kan zijn om te voldoen aan alle nieuwe eisen uit de zwemwaterwet. Om zwembaden hierbij te ondersteunen, is samen met de Verenigde Technici in de Zwembadbranche(VTZ) een notitie opgesteld met daarin een praktisch plan van aanpak.

Dit plan helpt je stap voor stap om inzichtelijk te maken aan welke grenswaarden niet is voldaan, welke corrigerende maatregelen zijn genomen, welke aanvullende maatregelen je neemt om de veiligheid van de bezoekers te waarborgen, en hoe je samen met het bevoegd gezag tot een haalbaar tijdpad komt.

Op deze pagina vind je een handige leidraad die je kunt gebruiken om zelf een plan van aanpak op te stellen. Door het volgen van dit format laat je zien dat je de situatie serieus neemt en proactief werkt aan oplossingen — iets wat door toezichthouders wordt gewaardeerd en kan helpen bij het maken van afspraken over hersteltermijnen.

Lees hieronder hoe je concreet aan de slag gaat.

Het actieplan

Bij het schrijven van een plan van aanpak zijn er een vijftal zaken die in het algemeen meegenomen moeten worden:

1. Historisch data overzicht

2. Waarom kan niet aan grenswaarde voldaan worden

3. Maatregelen ter bescherming van veiligheid en gezondheid van zwemmers

4. Tijdpad wanneer wel aan de grenswaarde voldaan kan worden

5. Logboek

Hieronder zijn deze punten verder uitgewerkt.

1. Maak een historisch overzicht (tabelvorm) van alle parameters, zorg dat de afwijkende parameters duidelijk zichtbaar zijn (bijvoorbeeld rood gedrukt). Ga in dit overzicht zo ver mogelijk terug als de data van de Omgevingswet parameters beschikbaar is (tot maximaal één jaar terug).

2. Beschrijf welke acties genomen zijn om aan de parameter te voldoen. Beschrijf per actie ook het effect van de genomen maatregelen, bij voorkeur in gemeten data. Hierin mogen ook adviezen van adviseurs/installateurs meegenomen worden als die inhoudelijk bijdragen aan de onderbouwing. Houd er rekening mee dat adviseurs/installateurs veel van dergelijke vragen krijgen en antwoorden niet direct beschikbaar zijn. Dit te meer omdat effectieve oplossingen per locatie anders kunnen zijn door de lokale situatie. Er is dus steeds maatwerk nodig.

3. Beschrijf welke alternatieve manier er bedacht is om de veiligheid en gezondheid van de zwemmers te borgen. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld extra water verversen of meer verse lucht toevoeren. Deze maatregelen kunnen nodig zijn om de periode te overbruggen tot het zwembad wel aan de gestelde grenswaardes kan voldoen.

4. Beschrijf het tijdspad om te komen tot aanpassing van de installaties of processen tot het moment dat het zwembad weer aan de parameters kan voldoen. Neem bij dit tijdspad ook tussenpunten op die het bevoegd gezag als mijlpalen kan controleren. Bijvoorbeeld plaatsen proefopstelling, uitvoeren tussenmetingen, rapport van resultaten, offerte voor definitieve aanpassing, tijd benodigd voor de financiering, verwachte oplevering, verwachte moment dat weer aan de grenswaarden voldaan kan worden.

5. Bewaar in de tussentijd alle correspondentie over deze afwijking in een eigen logboek. Vermeld hierbij eventuele klachten van zwemmers/personeel die ermee te maken kunnen hebben. Houd de tabel van de historische data bijgewerkt met de laatste gemeten data. En bewaar ook de correspondentie met bevoegd gezag en eventuele andere actiepunten.

Stuur het plan van aanpak naar je contactpersoon bij het bevoegd gezag en vraag om een overleg om de inhoud (de maatregelen en de mijlpalen) samen met bevoegd gezag af te afstemmen. Probeer het plan van aanpak beknopt te houden.

(Standaard) maatregelen bij meest frequent-afwijkende parameters

1. Bromaat

• Oorzaak afwijking: Bromaat ontstaat als bromide in zwembadwater komt. Dit bromide wordt door het vrij chloor omgezet naar vrij broom, wat vervolgens verder kan reageren tot bromaat. Bij een afwijking van bromaat moet dus gezocht worden naar de bron van bromide. Dit bromide kan in zout zitten wat voor de zoutelektrolyse gebruikt wordt, in zout wat gebruikt wordt om zoutwaterbaden te maken, kan in zout bronwater zitten en kan in drinkwater zitten. Daarnaast kan bromaat als vervuiling ook in het chloorbleekloog aanwezig zijn en in een lage concentratie ook in het drinkwater.

• Oplossing afwijking: Een oplossing die in elk geval werkt is het verhogen van de verversing van het zwembadwater. Dit verhoogt echter ook het energieverbruik. De verhoogde verversing kan pas weer gestopt worden als de oorzaak van de verhoging bekend is. Omdat er nog weinig bekend is over de bromide-bronnen in zwembadwater, is het ook lastig om op voorhand al een oorzaak en een oplossing aan te geven.

• Bescherming gezondheid zwemmers: De blootstelling aan bromaat verloopt voornamelijk via inslikken van zwembadwater. Bromaat is bij langdurige blootstelling kankerverwekkend en mutageen. Het is dus belangrijk om te zorgen dat zwemmers niet te veel zwembadwater binnenkrijgen. Enerzijds kan dat door te adviseren om geen zwembadwater te drinken, anderzijds kan dat door te zorgen dat de concentratie in het zwembadwater lager wordt, door extra verversing.

• Planning: Er is extra onderzoek nodig om de oorzaak van een aantal bromaat overschrijdingen te achterhalen. Dit onderzoek heeft tijd nodig. Het helpt niet dat veel benodigde data niet openbaar toegankelijk is (via internet). Verwacht wordt dat oplossingen pas na de zomer 2025 bekend zullen worden. Vanaf dat moment kunnen deskundigen en installateurs gaan werken aan oplossingen. Het is de verwachting dat oplossingen pas in de loop van 2026 uitgevoerd kunnen worden.

2. Chloraat

• Oorzaak afwijking Chloraat ontstaat als chloorbleekloog verouderd. Deze veroudering start na de productie en stopt na de dosering. Er zijn verschillende factoren die de veroudering beïnvloeden, zoals temperatuur, licht, zuurgraad, tijd, contact met metalen en vervuiling. De veroudering gebeurt zowel bij natriumhypochloriet als bij chloor uit een zoutelektrolyse-installatie. Het chloraat wordt dus in de meeste gevallen aan het zwembadwater gedoseerd met het chloor.

• Oplossing afwijking: De concentratie chloraat in het chloor wordt lager zodra de oorzaak van de veroudering van het vrij chloor opgelost wordt. Dit kan door één of meer van de hierboven genoemde oorzaken op te lossen. Door extra te verversen wordt deze lagere concentratie sneller bereikt.

• Bescherming gezondheid zwemmers: De blootstelling aan chloraat verloopt voornamelijk via inslikken van zwembadwater. Chloraat is bij langdurige blootstelling giftig. Er kan ook een acuut blootstellingsprobleem aanwezig zijn, echter hiervoor zijn veel hogere concentraties nodig. Om de zwemmers te beschermen kan de concentratie chloraat verlaagd worden door extra water te verversen. 

• Planning: Oorzaken en oplossingen voor chloraat zijn in principe bekend. Een hoopvolle oplossing (koeling van de chlooropslag) is in de afgelopen maanden bij een aantal zwembaden geïnstalleerd (buitenbaden). In de loop van het buitenbadseizoen wordt duidelijk of die maatregelen ook effectief genoeg blijken te zijn. Voor de uitvoering van deze maatregelen is de Zwembranche vooral afhankelijk van de werkdruk bij de installateurs.

3. Som van de trihalomethanen

• Oorzaak afwijking: Trihalomethanen ontstaan als vrij chloor met organische vervuiling reageert. Deze organische vervuiling komt voornamelijk van de zwemmers, maar kan ook uit de omgeving (perrons) of uit het suppletiewater komen. Verschillende processen verhogen of verlagen de concentratie THMs in het zwembadwater. Doordat THMs vluchtig zijn verdampen THMs snel bij intensief water-lucht-contact. De uiteindelijke concentratie in het zwembadwater wordt bepaald door het netto-effect van de vorming van THMs uit de chemische reacties en de verdamping naar de lucht. Processen zoals UV kunnen de vorming van THMs ook versnellen, zodat de concentratie stijgt na het plaatsen van een UV-reactor.

• Oplossing afwijking: Er zijn verschillende oplossingen om THMs te verlagen. In Nederland zijn weinig onderzoeken gedaan om te kijken welke technieken het beste bij de NL-zwembaden passen. In Duitsland wordt veel poederkool toegepast. Dit kan in NL ook toegepast worden, mits er geen rvs-materialen in het zwembadfilter aanwezig zijn. Door poederkool gaat het RVS namelijk corroderen. Omdat veel NL-zwembadfilters van RVS zijn, moet er ook naar andere oplossingen gekeken worden. Een veelbelovende techniek is geavanceerde oxidatie, dit is een combinatie van UV-behandeling met waterstofperoxide of ozon. De UV-behandeling kan zowel met middendruk als met lagedruk UV gedaan worden. Er zijn een paar zwembaden met geavanceerde oxidatie in NL, echter is niet algemeen bekend hoe deze installaties ontworpen moeten worden (capaciteit en dosis). Hiervoor is dus onderzoek nodig. Andere technieken zijn ook mogelijk, zoals aktief kool filtratie, biologische filtratie, ionenwisseling drinkwater, dosering van chloordioxide en een nieuwe geavanceerde techniek die momenteel aan de TUDelft ontwikkeld wordt. Daarnaast helpt het verlagen van zwemmersvuil ook altijd. Dit kan bereikt worden door de zwemmers voor het zwemmen te laten douchen. Er zijn een aantal methodes om het douche-gedrag van zwemmers te veranderen onderzocht in NL en beschikbaar om te gebruiken.

• Bescherming gezondheid zwemmers: De blootstelling aan THMs verloopt voornamelijk via inademing. De THMs ontstaan in het zwembadwater, maar ontsnappen naar de lucht omdat ze vluchtig zijn en worden daar ingeademd door de zwemmers en het badpersoneel. Om de gezondheid van de zwemmers en het badpersoneel te beschermen helpt het om extra verse buitenlucht in te blazen. Gedacht kan worden aan het verhogen van het minimale buitenlucht aandeel met 5%.

• Planning: Een groot landelijk onderzoek naar de effecten van verschillende technieken om THMs te verlagen wordt eind 2025 afgerond. Waarschijnlijk komen vóór de zomer de eerste resultaten beschikbaar, maar wordt het hele beeld dus pas eind 2025 helder. Vanaf begin 2026 kunnen deskundigen de juiste oplossingen aan de zwembaden adviseren, waarna de werkdruk bij de installateurs bepaald wanneer deze uitgevoerd kunnen worden. De verwachting is op zijn vroegst in de loop van 2026.

4. Waterstofcarbonaat

• Oorzaak afwijking: Er is een continu evenwicht tussen CO₂ in het zwembadwater en CO₂ in de lucht. Als CO₂ uit het zwemwater ontsnapt, dan wordt dit automatisch weer aangevuld vanuit het waterstofcarbonaat in het zwemwater. Andersom, als de concentratie waterstofcarbonaat in het water heel laag zou worden, dan wordt deze automatisch aangevuld vanuit de CO₂ in de lucht. Door de gekozen zuurgraad in zwembadwater (wettelijk voorgeschreven) ontsnapt er continu CO₂ naar de lucht en daalt de concentratie waterstofcarbonaat zonder correcties, lager dan de wettelijk voorgeschreven grenswaarde. Dit wordt niet aangevuld vanuit de lucht, want de grenswaarde voor waterstofcarbonaat in zwembadwater ligt hoger dan de evenwichtswaarde. Zwembaden hebben dus nagenoeg altijd een tekort aan waterstofcarbonaat. Dit tekort wordt groter als er intensief water-lucht contact is, dan ontsnapt er immers meer CO₂ naar de lucht.

• Oplossing afwijking: Het tekort aan waterstofcarbonaat kan feitelijk alleen opgelost worden door waterstofcarbonaat te doseren. Hiervoor zijn verschillende typen installaties beschikbaar bij verschillende installateurs.

• Bescherming gezondheid zwemmers: Er is niet direct een relatie tussen een lage concentratie waterstofcarbonaat en de gezondheid van zwemmers. De gezondheid van de zwemmer komt pas in het geding als de zuurgraad ook gaat veranderen en dat hoeft niet altijd het geval te zijn bij een afwijkende concentratie waterstofcarbonaat. Het is dus meestal niet nodig om bij afwijkende concentratie waterstofcarbonaat extra maatregelen te nemen om de gezondheid van zwemmers te beschermen.

• Planning: De benodigde maatregelen voor waterstofcarbonaat zijn bekend. Adviseurs kunnen deze adviseren en installateurs kunnen deze inbouwen. De Zwembranche is hierbij vooral afhankelijk van de beschikbare capaciteit bij de installateurs. Sommige zitten al tot eind van 2025 vol met opdrachten voor het plaatsen van doseerinstallaties voor waterstofcarbonaat. De problematiek rondom waterstofcarbonaat is minder urgent dan bij bromaat, chloraat en THMs. Dit betekent dat zodra bekend is welke maatregelen voor de urgente parameters nodig zijn, deze bij voorrang ingebouwd gaan worden. De planning voor het plaatsen van de doseerinstallaties voor waterstofcarbonaat schuift dan door, mogelijk zelfs naar 2027.

5. Legionella

• Oorzaak afwijking: De oorzaak van een legionellabesmetting ligt vaak aan stilstaand water, vervuiling of haperende desinfectie. De mogelijke oorzaken van een legionellabesmetting zijn beschreven in de legionella-risicoanalyse. Deze verschillen per locatie, daarom moet bij een legionellabesmetting altijd eerst in de risicoanalyse gekeken worden wat de oorzaak kan zijn.

• Oplossing afwijking: De legionellabesmetting kan opgeheven worden met beheersmaatregelen. Soms betekent dit een chemische reiniging of een thermische desinfectie. Alle relevante beheersmaatregelen zijn beschreven in het beheersplan legionellapreventie. Kijk bij een legionellabesmetting daarom altijd eerst of voorgeschreven beheersmaatregelen wel uitgevoerd zijn. Soms raken automatische desinfectie-stappen verstoord als pompen of afsluiters niet meer goed functioneren. Het beheersplan is daarom voorzien van een logboek waarin bijgehouden wordt welke maatregelen uitgevoerd zijn. Controleer bij een legionellabesmetting het logboek om te zien of alle beheermaatregelen uitgevoerd zijn, en zoek naar de oorzaak als dat niet het geval is.

• Bescherming gezondheid zwemmers: De blootstelling aan legionella verloopt via inademing van aerosolen (kleine waterdruppeltjes) met daarin de legionellabacteriën. Deze waterdruppeltjes ontstaan bij intensief water-lucht contact, zoals bij een bubbelbad, waterval of glijbaan; de risicopunten. Beheersing van de legionellarisico’s is eenvoudig door de betreffende risicopunten uit te schakelen. Er komen dan geen aerosolen meer vrij. Water met daarin legionella kun je veilig drinken.

• Planning: Maatregelen voor legionellabeheersing zijn bekend. Deze staan in het beheersplan legionellapreventie die elk zwembad heeft (wettelijke plicht). Zwembaden hoeven deze maatregelen dus alleen maar uit te voeren. Dit horen ze al uit te voeren en kunnen ze dus meteen oppakken.

Voor de afwijkingen op overige parameters kun je de oorzaak en mogelijke oplossing terugvinden in ons handboek.

Klik hier om het handboek parameters zwemwateronderzoek te downloaden. 

Heb je vragen of wil je advies op maat? Neem dan gerust contact met ons op — we helpen je graag verder.

VOETNOOT: het originele document van het VTZ download je hier.